əsas

I

сущ.

1. основание:

1) нижняя, опорная часть предмета, сооружения; фундамент. Binanın əsası (özülü) основание здания, körpünün beton əsası (özülü) бетонное основание моста, evin daş əsası (özülü) каменное основание дома, möhkəm əsas (özül) прочное (крепкое) основание, təbii əsas естественное основание, süni əsas (özül) искусственное основание

2) причина, достаточный повод, аргумент, оправдывающий что-л. Qanuni əsas законное основание, tutarlı əsas веское основание, zəruri əsas необходимое основание, narazılıq üçün əsas основание для недовольства, ittiham üçün əsas основание для обвинения, şikayət üçün əsas основание для жалоб, işdən azad etmək üçün əsas основание для увольнения, qorxmağa əsas var есть основание бояться, əsas axtarmaq nəyə искать основание для чего, əsas olmaq быть (являться, служить) основанием, əsasımız yoxdur у нас нет оснований

3) распоряжение, документ и т.п., в силу которого совершается какое-л. официальное действие. Əsas: iclasın protokolundan çıxarış основание: выписка из протокола заседания, əsas: dekanın məlumatı основание: докладная декана

4) хим. соединение, образующее при взаимодействии с кислотами соль. Suda həll olan əsaslar основания, растворимые в воде, qüvvəli əsaslar сильные основания, zəif əsaslar слабые основания

5) мат. Qüvvətin əsası основание степени (число, возводимое в степень)

2. основа:

1) сущность чего-л.; главное, на чем строится что-л. Romanın əsası основа романа, məruzənin əsası основа доклада, inkişafın əsası основа развития, cəmiyyətin əsası основа общества, siyasi əsas политическая основа, iqtisadi əsas экономическая основа

2) лингв. часть слова до окончания. Sözün əsası основа слова

3) только мн. ч. основы (исходные, главные положения какой-л. науки, теории и т.п.). Tarix elminin əsasları основы исторической науки, dillçiiliyin əsasları основы языкознания

II

прил.

1. основной (наиболее важный, главный). Əsas vəzifələr основные задачи, əsas səbəb основная причина, əsas məqsəd основная цель, əsas şərt основное условие, əsas məsələ основной вопрос, əsas keyfiyyətləri kimin, nəyin основные качества кого, чего; nəyin əsas xüsusiyyətləri основные свойства чего, əsas çətinlik(-lər) основные трудности, əsas səhv основная ошибка, əsas istiqamət основное направление, əsas müddəalar основные положения, əsas iş основная работа, əsas məşğuliyyət основное занятие, əsas anlayış основное понятие, экон. əsas göstəricələr основные показатели, əsas balans основной баланс, əsas əmək haqqı основная зарплата, əsas istehsal fondları основные производственные фонды, əsas mübadilə основной обмен, əsas vəsait основные средства, əsas kapital основной капитал, əsas iqtisadi qanun основной экономический закон, əsas süxurlar геол. основные породы

2. главный. Əsas şəhərlər главные города, əsas miqyas главный масштаб

3. коренной. Əsas yastıqlar тех. коренные подшипники

4. хим. основный. Əsas oksidləri основные окислы

◊ əsas vermək kimə nə üçün давать, дать основание кому для чего, əsas götürmək (tutmaq) nəyi брать, взять за основу что, əsas kimi qəbul etmək nəyi принимать, принять за основу что, əsas kimi qəbul edilmək приниматься, быть принятым за основу, əsasını qoymaq nəyin закладывать, заложить основу чего, əsası qoyulmaq основываться, быть основанным, учреждаться, быть учрежденным, əsasının qoyulması nəyin основание чего, əsasını təşkil etmək nəyin составлять основу, лечь, ложиться в основу чего, nəyin əsasında на основании чего, hansı əsasla на каком основании, əsas etibarilə в основном; ümumi əsaslarla на общих основаниях, əsas yoxdur nəyə нет оснований для чего; əsas var nəyə есть основания для чего; tam əsasla demək olar ki, … с полным основанием можно сказать, что …